Pirinç Çeşitleri ve Özellikleri
Pirinç çeşitlerinin tümünü bir çırpıda saymak elbette mümkün değil. Çünkü dünya genelinde binlerce pirinç çeşidi olduğu tahmin ediliyor. Ancak bu türlerden bazıları besin değerleri, tatları, görünümleri ve yapıları itibariyle daha ön planda. Dilersen, dünyada ve Türkiye’de en sık tüketilen pirinç çeşitlerini daha yakından incelemeye başlayalım şefim.
Baldo Pirinç
Türkiye’deki pirinç çeşitleri arasından en çok tüketilen tür olan baldo pirinç; kokusuz, renksiz ve hafif bir yapıya sahip. Pişirildiğinde yüksek oranda su çektiği ve tane tane ayrılabildiği için özellikle pilav ve dolma reçetelerinde sıklıkla kullanılıyor. Baldo pirinci görünümü itibariyle diğer pirinç türlerinden ayıran bir diğer özelliği ise daha şişkin olması. Ayrıca, yüksek oranda karbonhidrat içeriyor.
Basmati Pirinci
Hindistan, Pakistan ve Nepal’de yaygın olarak tüketilen basmati pirinci, Himalayalar’ın mineralli sularıyla beslenen topraklarında yetişiyor. Diğer pirinç türleri ile karşılaştırıldığında daha ince ve uzun bir görünüme sahip. Baldo pirincin aksine basmati pirincinin kendine has bir aroması var. Zaten basmati sözcüğü de Sanskritçede “kokulu, parfümlü” anlamına geliyor.
Yalnızca ılıman iklimli ve yoğun yağış alan topraklarda yetişmesi, basmati pirincinin tüm dünyada oldukça değerli bir besin olarak kabul edilmesini sağlamış. Hatta geçmiş yıllarda saray mutfaklarında da önemli bir yere sahipmiş. Glisemik indeksi düşük olduğu ve gluten içermediği için günümüzde sağlıklı beslenmek isteyen kişiler tarafından da sıklıkla tercih ediliyor. Ancak zor şartlarda yetişmesi, ender bulunması ve keskin aromalı olması nedeniyle yemek reçetelerinde çok fazla kullanılmıyor.
Osmancık Pirinç
Osmancık pirinç, 1997 yılında Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün Rocco ve Europa pirinçlerini melezlemesi sonucunda ortaya çıkmış. Hatta bu nedenle Osmancık-97 olarak da adlandırılıyor ve ismini Çorum’un aynı adlı ilçesinden alıyor. Tane tane ayrılması baldo pirince kıyasla daha kolay olduğu için ülkemizde baldodan sonra en çok tüketilen tür olmayı başarmış. Ayrıca, 2012 verilerine göre Türkiye’nin çeltik ekimlerinin yaklaşık %80’i Osmancık pirinçten oluşuyor.
Jasmine (Yasemin) Pirinç
Anavatanı Tayland olan jasmine pirinç, diğer adıyla yasemin pirinci; uzun, ince ve saydam tanelerden oluşuyor. Pirinç cinsleri arasından en yüksek karbonhidrat değerine sahip olan bu tür, hafif şekerli ve kendine özgü bir tada sahip. Özellikle Uzak Doğu ve Asya’da oldukça yaygın şekilde tüketiliyor. Binlerce yıllık geçmişi sayesinde dünya genelindeki tahıl üretiminde üçüncü sırada yer alıyor.
Arborio Pirinç
İsmini İtalya’nın aynı isimli kasabasından alan Arborio pirinç; İtalya’nın yanı sıra Kaliforniya ve Teksas’ta da yetiştiriliyor. Nişasta içeriği yüksek olduğu ve neredeyse tüm pişirme yöntemlerinde şeklini korumayı başardığı için özellikle risotto ve çorba reçetelerinde sıklıkla kullanılıyor. Ayrıca, birlikte kullanıldığı farklı besinlerin aromasını hızla emebiliyor. Arborio pirincin farklı boyutlara sahip alt türleri mevcut. Ancak özellikle ABD’de en uzun ve ince olan çeşidi tercih ediliyor.
Esmer (Kepekli) Pirinç
Esmer, kepekli ya da kahverengi pirinç olarak adlandırılan bu tür, aslında beyaz pirincin çok daha az işlem görmüş ve kepeğinden ayrılmamış versiyonu. Sofralara ulaşmadan önce yalnızca dış kabuğu soyuluyor ve parlatma işlemine tabi tutulmuyor. Piştiğinde yumuşak ve tane tane ayrılan bir forma kavuşuyor, ancak pişmesi diğer pirinç türlere nazaran daha uzun sürüyor.
Yabani Pirinç
Anavatanı Kuzey Amerika olan yabani pirinç, kendine özgü bir koku ve aromaya sahip. Esmer ve beyaz pirince kıyasla yaklaşık iki kat daha fazla protein içeriyor. Damakta fındık lezzetine benzeyen bir aroma bırakan bu tür, nehir ve göllerin yakınlarında bulunan sulak arazilerde yetişiyor. Yabani pirinç tanelerinin dış kabuğu biraz sert ve çatlak bir yapıya sahip olsa da piştiğinde yumuşak bir forma kavuşuyor.
Siyah Pirinç
Beluga pirinci olarak da adlandırılan siyah pirinç, beyaz pirince kıyasla daha düşük oranda şeker içeriyor. Antioksidan içeriği ise yaban mersini ve böğürtlen gibi meyvelerden daha fazla. Bu nedenle özellikle Uzak Doğu mutfağında yaygın olarak tüketiliyor, genellikle tatlı reçetelerinde kullanılıyor.
Calrose Pirinci
1970’li yıllarda Kaliforniya’da üretilmeye başlandıktan sonra kısa sürede dünya çapında bir popülerliğe kavuşan Calrose pirinci, özellikle suşi yapımında yaygın olarak kullanılıyor. Günümüzde Asya kıtasının birçok noktasında da üretimi yapılıyor.
Valencia Pirinci
İspanya’nın Valencia şehrinde üretilen Valencia pirinci, İspanyol mutfağının en ünlü yemeklerinden olan paella’nın temel malzemesi. Yüksek oranda nişasta içeren bu tür, pişirildiğinde yumuşak bir form kazanması ve oldukça fazla su çekmesi sayesinde sebze yemeklerinde de kullanılabiliyor.
Wehani Pirinci
Lezzet açısından basmati pirincine benzeyen Wehani pirinci, kızıl kahve rengiyle diğer türlerden ayrılıyor. Kompleks karbonhidratlar kategorisine girdiği için glisemik indeksi düşük pirinç çeşitleri arasında yer alıyor.
Kırık Pirinç
Kırık pirinç, esasen bir pirinç türü değil. Farklı pirinç türleri işlenirken kırık ve kusurlu olan taneler ayrılıyor ve kırık pirinç adı altında paketleniyor. Kırık pirinç taneleri, pilav yapımına uygun değil, çünkü pişirme sırasında dağılma ya da birbirlerine yapışma olasılıkları çok yüksek. Ancak nişasta oranı fazla olduğu için çorbalarda, tatlılarda ve sebze yemeklerinde kırık pirinç kullanılabiliyor.
Türkiye'de Yetişen Pirinç Çeşitleri
Yerli pirinç çeşitleri arasında baldo, Osmancık ve kepekli pirinç yer alıyor şefim. Ayrıca, özellikle baldo pirinç çeşitleri üretilirken ortaya çıkan kırık pirinçler de paketlenerek tüketicilere sunuluyor. Ülkemizde en çok pirinç yetiştirilen il Edirne. Edirne’yi Çorum, Samsun, Sinop ve İzmir illeri izliyor.
En Sağlıklı Pirinç Hangisi?
Esmer pirincin diğer türlere kıyasla daha az işlem gördüğünden az önce söz etmiştik şefim. Bu sayede içerdiği lif, protein ve B vitamini oranı daha yüksek. Kompleks karbonhidrat olarak değerlendirilmesi nedeniyle sindirimi daha kolay ve kan şekeri düzeyinin kontrol altında tutulmasına yardımcı oluyor. Bu nedenle esmer pirinç, en sağlıklı pirinç türlerinden biri olarak değerlendiriliyor.
Siyah pirinç ve yabani pirinç de sağlıklı türler arasında değerlendirilen seçenekler. Çünkü her iki türün de içerdiği antioksidan oranı yüksek. Beyaz pirinç ise yüksek oranda karbonhidrat içermesi ve glisemik indeksinin fazla olması nedeniyle daha az sağlıklı olarak değerlendiriliyor.
Pirinç türlerine hakim olduğun ve reçetelerine en uygun olanları tercih ettiğin sürece, misafirlerine hem Türk hem de dünya mutfağından eşsiz lezzetler sunmak senin elinde şefim. Tereyağlı pirinç pilavından risottoya, biber dolmasından paellaya kadar sayısız pirinçli tarifi menüye dahil edebilirsin.
Eğer misafirlerinin karşısına daha sıra dışı ve ustalığını gözler önüne serecek bir alternatifle çıkmak istiyorsan sana harika bir önerimiz var: Levrek eşliğinde yabani pirinç pilavı! Bu tarifi keşfederek mutfaktaki maharetini konuşturabilir, klasik pilav reçetelerinin yanına harika bir seçenek daha ekleyebilirsin.
Kaynakça: https://www.healthline.com/nutrition/healthiest-rice
